సర్ గోడే నారాయణరావు గజపతి గారి జీవిత చరిత్ర
సర్ గొడే నారాయణ గజపతి రావు KCIE (1 డిసెంబర్ 1828 – మే 1903) ఒక భారతీయ కులీనుడు మరియు రాజకీయ నాయకుడు, అతను 1868 నుండి 1884 వరకు మద్రాస్ లెజిస్లేటివ్ కౌన్సిల్ సభ్యునిగా పనిచేశాడు [1]
జీవితం
మహారాజా సర్ గొడే నారాయణ గజపతిరావు గారు 1 డిసెంబర్ 1828న జన్మించిన పురాతన గొడే కుటుంబానికి చెందిన చివరి ప్రత్యక్ష పురుషుడు. పదమూడేళ్ల వయసులో హిందూ కళాశాలలో తదుపరి విద్య కోసం జనవరి 1841లో కలకత్తాకు పంపబడ్డాడు. కలకత్తాలో తొమ్మిదేళ్లు గడిపిన తర్వాత శ్రీ గొడే నారాయణ గజపతిరావు గారు ఏప్రిల్ 1849లో విశాఖపట్నం తిరిగి వచ్చి , వారి ఎస్టేట్ల రెవెన్యూ వ్యవహారాల నిర్వహణలో తన సోదరుడితో చేరారు. విశాఖపట్నంలో హిందూ కళాశాల స్థాపనలో కీలకపాత్ర పోషించారు.
1875 కరువులో, సర్ గొడే నారాయణ గజపతిరావు గారు తన ఎస్టేట్లలో నిరుపేదలు మరియు నిరుపేదలకు రోజువారీ ఆహారం అందించే సహాయ గృహాలను ప్రారంభించారు. అతను మద్రాసు విశ్వవిద్యాలయంలో సంస్కృత బహుమతిని స్థాపించాడు, దీనిని ‘గోదావరి సంస్కృత బహుమతి’ అని పిలుస్తారు.
అతని జీవితంలో అత్యంత సంతోషకరమైన మరియు బాధాకరమైన రెండు సంఘటనలు మొదటిగా అతని పెద్ద కుమార్తె, వధ్వన్ రాణి సాహిబా యొక్క ఊహించని మరియు అకాల వైధవ్యం మరియు అతని చిన్న కుమార్తె, కురుపాం రాణి యొక్క అకాల మరణం . ఈ సంఘటనల తర్వాత మహర్జా సాధారణ శక్తి మరియు ఆసక్తితో తన విధులను నిర్వర్తించలేకపోయాడు. మహారాజా సర్ గొడే నారాయణ గజపతిరావు గారు మే 1903లో మరణించారు.
కుటుంబం
గొడే కుటుంబం అత్యంత ప్రభావవంతమైన పురాతన కుటుంబాలలో ఒకటిగా ప్రసిద్ధి చెందింది [ ఉదాహరణ అవసరం ] – గొడే అక్కమ్మ గారు, గోడై భూపతి గారు, గొడే పెద్ద సూర్యారావు గారు, గొడే చిన్న సూర్యారావు గారు వారి కాలంలోని ప్రముఖ వ్యక్తులు.
గొదయ్ భూపతి గారి సేవలకు గుర్తింపుగా నిజాం ప్రభుత్వం పెద్ద ఎత్తున భూమిని మంజూరు చేసింది. అతను శివ మరియు కేశవ కోసం రెండు ఆలయాలను నిర్మించాడు . అతని వారసుడు గొడే పెద్ద సూర్యారావు గారు యుద్ధరంగంలో చేసిన సేవకు గాను నిజాం నుండి కత్తిని బహుమతిగా అందుకున్నారు. 17వ శతాబ్దంలో బ్రిటీషర్లు సర్కార్ల అసలు స్వాధీనంలోకి వచ్చారు.
ఈస్టిండియా కంపెనీలో చీఫ్గా ఉన్న మిస్టర్. ఆండ్రూస్, అత్యవసర సమయాల్లో సహాయం కోసం గొడే కుటుంబాల ప్రతినిధి శ్రీ గొడే జగ్గారావు గారికి బాధ్యత వహించారు. ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ అతనికి ‘షైబాన్ పాల్కీ’, ఒక గొడుగు మరియు ఇతర రాయల్టీ చిహ్నాలను బహుకరించింది. గొడే జగ్గారావు గారు తెలుగు సాహిత్యం మరియు సనాతన హిందువులకు గొప్ప ప్రచారకులు , ఆయన ‘సప్త సంతానం’ శాశ్వతమైన ఏడు మంచి రచనలను అభ్యసించారు. కాశీలో చౌల్ట్రీని కూడా స్థాపించాడు . అతను 1805లో మరణించాడు, ఇద్దరు కుమారులు, సూర్య ప్రకాశరావు మరియు సూర్య నారాయణరావు మరియు ముగ్గురు కుమార్తెలు, సుభద్రాయమ్మ, బంగారమ్మ మరియు లక్ష్మీనర్సాయమ్మ. స్త్రీ విద్య లేని రోజుల్లో అతను తన కుమార్తెలకు మంచి విద్యను అందించాడు. అతని కుమార్తె సుభారాయమ్మ (మదీనా కుటుంబాన్ని వివాహం చేసుకున్నారు మరియు మదీనా సుభద్రయమ్మ అని పిలుస్తారు) తెలుగు కవిత్వంపై గొప్ప ఆసక్తిని కనబరిచారు మరియు కవయిత్రిగా ఖ్యాతిని పొందారు.
గొడే సూర్య ప్రక్షా రావు గారు అత్యంత నిష్ణాతులైన పండితుడు మరియు అనకాపల్లిలో ఒక పెద్ద ఉద్యానవనాన్ని కలిగి ఉన్నారు . 1841లో అతని మరణం తరువాత, అతని విస్తృతమైన ఎస్టేట్లు అతని వితంతువుపై మరియు ఆమె తర్వాత ఆమె జీవించి ఉన్న చిన్న కుమార్తెపై పంపిణీ చేయబడ్డాయి. ఆమె మరణానంతరం, ఆమె మేనమామ కుమారుడు, మహారాజా సర్ జిఎన్ గజపతిరావు గారు రివర్షనరీ వారసుడు అయ్యారు.
గొడే సూర్యనారాయణరావుకు వెంకట జగ్గారావు మరియు నారాయణ గజపతిరావు అనే ఇద్దరు కుమారులు ఉన్నారు. పెద్ద కొడుకు వెంకట జగ్గారావును మద్రాసుకు , చిన్న కొడుకు నారాయణ గజపతిరావును కలకత్తాకు చదువుల కోసం పంపాడు . రైళ్లు లేదా సురక్షితమైన రోడ్లు లేనందున ఆ రోజుల్లో ఈ ప్రదేశాలకు ప్రయాణం చాలా కష్టంగా ఉండేది. ఇప్పటికీ ఈ యువకులు సరైన ఎస్కార్ట్లు మరియు సంరక్షకుల క్రింద తమ గమ్యస్థానాలకు ప్రయాణించారు.
గొడేవారి నంజ్ఞానములు (పవే బ్టిష్ట గొడేవంశమువారు పాలించిన ఎ స్టేటులలో అనకాపల్లి, ఎంబారం, కుప్పిలి, కొరుపోలు, గొట్టిపల్లి, గొడిచర్హ, భరణికము, మునగపాక, (శ్రీరామ పురము, పేర్ మొహమ్మటద్పురము మున్నగునవి ముఖ్యమయినవి. షేర్ మొహమ్మదుపురము గొడేవంశ్యుల మొదటి సంస్థానము. సాధారణముగ ఈ వంశీయులను, వీరి వారసులను అనకాపల్లి జమీందారులనియు, ఎంబారం జమీందారులనియు, షేర్ ‘మొహమ్మదుప్పురము జమీందారులనియు వ్యవహ రింతురు. ఈ సంస్థ్టానాధీశులందజును నొకే మూలపురుషుని సమీపసంతతికీ చెందినవారు గావున ఈ సంస్థానముల చరిత్రమును, వాని సాహిత్యపోషణమును సామూహికముగ నిచ్చట (పదర్శింపంబడినవి. పేష్కషు బకాయి నిమిత్తము శాశ్వత పరిష్కారకాలమున ఏలము వేయంబడిన షేర్ మొహమ్మదుపురము ఎస్టేటును పదునాజు జిరాయితీ (గామములు, ఆజు శ్రోత్రియములు, ఐడు మొభాసాలు గలదానిని మచిలీపట్టణము లోని చీఫ్ ఇన్ కవున్చిలువారి దుబాషియగు గొడే సపెద్దజగ్గరాయనింగారు రూ. 18,45 లకు ఖరీదు చేసియుండిరి. దీని పేష్టమ రూ. 108,848 లు. పదుమూ,డు జిరాయితి (గ్రామములు, మూండు (శో(తియములు గల అనకాపన్లి ఎస్టైటు 1802 తో విజయనగరమురాజాగారినలన కఈంఫిణీవారి ఏలములో ఖరీదుచేయ. దిడినది. 1810 లో గొడే సూర్యప్రకాశరావుగారు దీనిని ఖరీదు చేసిరి. 1818 లో సూర్య పకాశరావుగారి విభ_క్రకనిష్టసోదరులు గొడే సూర్య నారాయణరావుగారు. పెద్దాపుర సంస్థానమునందలి సత్యవరము పరగణాలోని భాగమయి. పదుమూండు జిరాయితీ (గామములుగల గొడిచర్లను ఏలములో కొనిరి, సపెద్దజగ్గరాయనింగారి మరణానంతరము షేర్ మొహమ్మదుపురము సూర్యునారాయణరావుగారి వంతునకు వచ్చినది. గొడే సూర్యపకాశరావుగారు 1820 లో ఏడు జిరాయితీ [గ్రామముబణును, రెండు శోత్రియములును కలిగి, నక్కపల్లి ఎసైటులో నొకభాగమయిన కొరుపోలును, 1822 లో చీపురుపల్లి ఎ స్టేటులోని నాలుగుఖండములలో మొదటిఖండములోని భరణికమును, 1880లో ఎనిమిది జిరాయికీ [గ్రామములును, రెండు[శోత్రియములునుగల మునగపాకను, 1885 తో తొమ్మిది జిరాయితీ (గామములుగల (శ్రీరామపురమును (ప్రభుత్వము వారి ఏలములో ఖరీదుచేసిరి. 1879 లో గొట్టిపల్లి ఎస్టేటును గొడే నారాయణ
గజపతిరాపుగారు. సంపాదించిరి. ఈ గొట్టిపల్లి ఎస్టేటులోని యొకభాగమే ఎంబారం ఎస్టేటు. 1815లో ఛ్ర్రీ గొడే సూర్యనారాయణరావుగారు విజయ నగరము మహారాజాగారి పినతల్లి ‘సెనిమిటియగు రాజా శ్రీ సాగి రామచంద్ర రాజుగారినుండి రాజేల ఎస్టైటును కొని 1818 లో దీనిని భాగవతుల నారప్ప గారికి విశ్రయించిరి. పేష్ప్టషు బకాయిపడిన రాయవరం ఎ స్టేటునుగూడ (శ్రీ గొదే సూర్యనారాయణరావుగారు రాజా(శ్రీ సాగి రామచం(ద్రరాజుగారినుండి ఖరీదుచేసి, ఆ పిమ్మట అది లాభనాటిగా కన్పట్టనందున కుంఫిణీవారికే ముప్పది “వేలకు తిరిగి విత్రయించిరి, వీరి వంశీయులు ఇంకను కఠరకవలన, రుష్టిలి, గాజ్రువార, నక్క పబ్లి, మట్లీపాలెము మొదలగు ఎ స్టేటులను సంపాదించిరి. వరుసగా నీ ఎస్టేటుల పేష్కషు వివరములు : అనకాపట్లి 80,000 ఎం౦బారం న, 000 రరకవలస 4,000 కుప్పిలి 8,000 కొరుపోలు 8,000 గొడిచర్ల 17,000 నక్కపల్లి $,000 భరణికము 1,500 మునగపాక 26,000 (శ్రీరామపురము 18,000 “షేక్ మొహమ్మట్పురము 20,000 ఈ యన్నింటి మీందను ఈ సంస్టానాధీశ్వురులకు నించుమించుగా ఏడెనిమిది లక్షల యాదాయము వచ్చెడిది. షేర్ మొహమ్మదుపురము చిట్టచివరిపాలకులగు అంకితము వెంకటభానోజీరావుగారు 1880లో జమీని రెండుభాగములు చేసి తూర్చుభాగమును విజయనగరములోని సపేర్లవారికిని పడమటి భాగమును విశాఖపట్టణములోని ఆ కెళ్ళవారికిని విక్రయించిరి, సంసాన చరితము యి ఈ సంస్థానపాలకులు పెటికిరాజులను వ్యవహారనామముగల పురగిరి క్ష్మతియ వంశమునకు చెందినవార6ట : వీరి గృహనామము గొడేవారు. వీరిది ఛత్రసాల గోత్రము, కాకరపర్తి బుచ్చిపాత్రకవి (పణీతమగు సత్యవతీ సరిణయమునందు వీరిది దినేశ వంశమనియు, రవికులమనియు( బేర్కొన. దిడుట చింత్యము. పరశురాముని నెదిరింప(జాలక యజోపవీతములను ధరింపమానిన ఒకానొక క్ష్మ్రతియవంశము వీరిదని కొందజు.* వీరి మూల పురుషుండు చెన్నమల్ల భూపాలుడు. ఇతని కుదురునందు అక్కున భూపతి జన్మించెను. అక్కున భఖభూపతికి భూపతియని కుమారుండు. ఈయనకు సూరన, రామచంద్రయని యిరువురు కుమారులు, ఈ సూరనగారిని *“ఉప్మద్రష్ట వేంఠకటజగన్నాథళాస్తి, లోకనాథుండు (సీరియల్ నవల్శి కల్పలత్ర ప్మత్రిక, 1821, ఫ్విబవరి పు 29.
‘పెదసూర్యారాృగారని వ్యపహరింతురు. ఈ పెదసూర్యారాపుగారు యుగలాయి నొరతనమువారి సరదారంట : ఈయన వాకతిప్పలో హరిహరులకు కోయిలలు గిరు ఆగ కట్టించెనంటి । ఈయసకు గుంపమ్మయను భార్య వలన ఉస్పన్న, స్వేశ, జగ్గరావు, భూపతి, గోపాలుఅను నయిదుగురు ప్పుతులు, వీ౦లో మధ్యము.డైన జగ్గరాపు (ప్రసిద్దుండు. ఈయన సప్తసంతాన నిర్మాతయంట : ఈ జగ్గరాయనికి అంకాంబ వలన కలిగిన సయిదుగురు పుత్రులలో సూర్యారావు నాల్లవవా(డు, ఈ సూర్య్యారావుగారికి సుభద్రమ్మయను థార్యవలన ‘పెదజగ్గ్యరావు అను కుమారుండును, అప్పయ్యమ్మ, సీతయ్యమ్మయను తనయలును గలిగిరి అప్పయ్యమ్మ మదినెవారి కోడలు; సీతయ్యమ్మ చెవలవారి కోడలు. . గొడేవారి కుదురునందు సపెదజగ్గరాయనింగారు సుపసిద్దులు. పీరు మః లీపట్టణమునందు చీఫ్ ఇన్ కవున్సిలు వారి కచ్చేరీలో దుబాషీగానుండిరి. ఇంగ్రీషు కుంఫిణీవారి తరపున సరవారీ యుద్యోగముచేసి కుంఫిణీవారి రసాధ్యము లయిన మైలవరము మున్నగు కోటలను సాధించి కుంఫిణీవారి మన్ననలరు ప్మాతులబిరి. తిరుగుబాటు మన_స్తత్వముగల [పజలను (పళాంతపబీచి, ఆయా సీమలను నిష్క౦టకముగ( జేయుటకు కుంఫిణీవారికి పెదజగ్గరాయనింగా రెం తేని తోడ్పడిరి. వీనిని పురస్కరించికొని కుంఫిణీవారు, ఆప్తాగిరియును, అరిగె జోడు మహషాళ్ల, షా హేబాంపల్లికి, దానియెదుట బరాబరులు గావించెడి రజత సువర్ణ వేత్రకులను ‘పెదజగ్గరాయనింగారికి (పసాదించిరి. ఈ యంలశమునే సత్యవకీపరిణయ (వ్రబంధమిట్లు నిరూపించుచున్నది : “ఆమర నాంగ్రే యాధిపాజ్షాధులంధరుం డ్రై వారలకు సాహ్యుండై యనాధ్య మగు మైలవరదుర్ష మవలీల నిర్జించి దుజియు కొందతినప్పుడు తిరుగంబడిన వారి వశ్యుల( జేసి వరలంగ నింగ్హీమ వారి సమ్మానంబువడసి మిగుల జోడు మహాష్లను, సౌంపొందు షాహిమాన్ పాలకీ నరిగె, నాప్తాగిరియును మొదలుగా 6గల గొప్ప బిరుదుల నొంది పుడమినెల్ల నిష్కుంటకంబుగ నొనర్ని యఖిలదిక్కు ల తనకీ ర్తి యతిశయిల్ల, (పజల. (టోచుచు జగ్గరాట్ప్రభుడు దనదె’ ఎప్ప. 10, ఈయన పెద్దభార్యయగు కృష్ణమ్మకు సంతతి యున్నట్లులేదు. రెండవభార్య యగు చెల్లయ్యమ్మకు సుభద్రమ్మ, బంగారమ్మ, సూర్యప్రకాశరావు, లక్ష్మీ
సరసమ్ము, భాస్కరరావు, సూర్యనారాయణరావు అని సంతానము, పెద్ద తన యగు సుభదమ్మ మదినె అప్పయాందవా కృష్ణయ్యల తనయు6ండగు మ్ నూతన బు గారి భార్య. ఆంధ్ర కవయి[తులలొ సుప్రసిద్దురాలగు మదినె సుభద్రమ్మ యా మెయే,. జ “పిదజగ్గరాయనింగారి పద్ద కుమారులగు సూర్యప్రకాశరావుగారు పిండార్ మూకలను పాజందోలుటలోను, పాయకరాపు పితూరీ యల్లరుల సనణంచుట లోను కుంఫిణీవారికి తోడ్పడినవారు. వీ5౨ పృతులిరుపురును చిన్నతనముననే పోయిరి. వీరి యనంతరము వీరి భార్య జానకమ్మగారును, ఆ పిమ్మట పుత్రిక రత్నయ్యమ్మగారును ఎస్టేటులను పాలించిరి. ఆతరువాత నీయె నారాయణగజపతిరావు బహద్దరుగాలికి దఖలుపడినవి. పెదజగ్గరాయనింగారి రెండవ కుమారులయిన థాస్కరరావుగారి సంతతికూడ కొనలు సా6ంగభబేదు. మూడవ కువమూరుండయిన సూర్యనారాయణరావుగారికి ముగ్గురు భార్యలు. “పెద్దయామె యగు నీలయ్యమ్మకు సంతతి యున్నట్లులేదు. రెండవ బార్యయగు నచ్చయ్యమ్మ కుమారుడు వెంకట జగ్గారావుగారు (1817-1856) “ఓర్ మొహ మ్మదుపురము జమిందారు. వీరు మదరాసులో 6 జదివిరి. ఖగోళళాస్త్రము వెంకట జగ్గారావుగారి అభిమానవిషయము. ఈయన భార్య చెవల జగ్గారాయని పుత్రిక బంగారమాంబ. పరశోధనము నిమిత్తము విశాఖపట్టణములో నొక నక్షత్రశాలను వెంకటజగ్గారావుగా రేర్పటిచిరి. వీరి తనయ అచ్చయ్యమ్మగారు.. ఈమెను అంకితము శ్రీరాములుగారి కుమారులు వెంకటనరసింగరావుగారి(1827–1888) కిచ్చిరి. వీరు రాయబహద్దరు బిరుదాంకితులు. ఈ దంపతుల కుమారులు అంకితము వెంకటజగ్గారాపుగారు. ఈ జగ్గారావుగారి కుమారులు అంకితము వెంకటభానోజీరాపుగారు. నాటికి నేంటికి భానోజీరావుగారు బొబ్బిలి పాలకులకు కూర్చు. మిత్రులు “స్పేర్రమొహమత్చురీ జమీందారు(జైన యలఘు6డల్లి భానో జిరావరుగుదెంచె రహివిడిదిగ నొసంగిరి దర్చారుమహలు గౌరవంబెంత యేనియంగడలు కొనంగ’ (బొబ్బిలి పట్టాభిషేకము, 2-80). విరు ప్రస్తుతము ఆంధ్రప్రదేశ శాసనసభా సభ్యులు. ఏరీ కుమారులు వెంకటజగ్గారావుగారు వాణీజ్యవి ద్యాపట్టభద్రులు. సూర్యనారాయణరావు* గారి మూండవభార్యయగు సీతయ్యమ్మగారి కుమారులు మహారాజా నర్ గొడే నారాయణగజపతిరావు బహద్దరుగారు (1828-1808). ఈయన రాజకీయ రంగమునందును, సాహిత్య (ప్రాంగణము నందును సమాన పతిభను ప్రదర్శించినవారు. వీరు కలకత్తా. మ్యద్రాసులల్ విద్య నభ్యసించిరి మొదటి యిద్రజు భార్యలు మరణింప(గా మదినె జగ్గారావు ప్పుతికయును, గుడివాడ రత్నయాంబా ల కీనరసింహరాయల దత్తపుత్రికయు నగు చినజానకమ్మగారిని మూ(డవభార్యగా వరించిరి. వీరికి సీతయాంబ, లక్షీ్కీనరసయాం బ యన్ యిరుప్పురు పుత్రికలు, సీతయాంబ బంగాళారా ప్రము నందరి వడవాన్’ (పభువు ఠాకూర్ సాహేట్గారి థార్య. లక్షీనరనయాంబ కరపాము సంస్ఞానాధీశ్వరులు రాజా (శ్రీ వైరిచర్ల వీరభ(ద్రరాజుగారొ పట్టమహిషి. సీతయాంబ చిన్నతనముననే వితంతువై విశాఖపట్టణము వచ్చి ‘పుట్టింటనే కాలము గడపినది. ఈమెకు సంతతి లేదు, వీరభద్రరాజుగారి భార్యయగు ల్తీ నరసయాంబ సంతానము ముగ్గురు. ఈమె 1001! లో పృరిటిలో చనిపోయినదో మహారాజా సర్ నారాయణగజపతిరావుగారి భార్యయయిన చినజానకమ్మగారు కొంతకాలము ఎ “స్టేటు వు పరిశీలించినది. ఆమె యనంతరము నారాయణగజపతిగారి ఏ స్టేటులన్నియును దౌహి్రులును, కురపాము పాలకులును నగు సూర్యనారాయణరాజు, నారాయణ గజపతిరాజులకు సంక్రమించినవి, సాహిత్యపోషణము ఏ ‘పెద్దజగ్గరాయనింగారు స _ప్రసంతాన(ప్రతిషఘ్రాపయితగా సాహిత్యము సాక్ష్యమిచ్చు చున్నది. పెదజగ్గరాయనింగారు కౌకరపర్హి తిరుపతిపాతకవి రచితమయిన సత్యభామాకృష్ణసం వాదమను మూండాశ్వాసముల శృంగార (ప్రబంధమును కృతి నందినవారు, పెదజగ్గరాయనింగారిని గూర్చి సత్యవతీపరిణయ[ పబంధ మిట్లు (సశంసిం చుచున్నది : సుభద్రాపురమునను న్యగ్రహారముల నేర్పటిచి సత్పాత్రార్చణ మొనర్చినవారు. విశాఖపట్టణము నందలి కోదండ రామాలయము * పెదజగ్గరాయనింగారు కట్టించిన దే. ‘పెదజగ్గరాయనింగారు కాకరపర్తి తిరుపతిపా(త్ర కవిని తన యాస్తానము నకు రప్పిం చి— 6 ప్రతిపదమునందు నొక చమత్కృతి ఘటించు కృతివి గావున నీ వొక్క కృతి రచించి నా కొసంగుము మావలనన్ బహూప కృతిని బొందిదవని బపహూకృత మొనర్ప”* —సత్యభామాకృష్ణ సరవాద ము. పప |, కవి యీ కృతిని రచియించినట్లు తెలియుచున్నది. గొడేవారి సంస్థానము ‘నాశయించి వర్టిల్లిన కాకరపర్తివారు వ్వైదికులు, కౌశ్యప గోతో దృవులు. ఈ వంశీయులు ప షా తరములుగా ‘గాడేవారి సంజ్ఞానము నాశ్రయించి సాహిత్యసేవ సల్చినవారు. శశిరేవా పరిణయము, ముఖ లింగేశ్వరకే[త్ర మాహాత్మ్యము, ముఖలింగేశ్వర తారావళ్యాది ప రచించిన కాకరపర్తి రృష్ణకవి తిరుసతిపా(త్రకవి కుమారు(డు. తృృష్టక రవి కుమారు(డు బుచ్చిపా(త్రకవి సత్యవతీ పరిణయ (ప్రబంధ కర్త. బుచ్చిపాత్రకవి సోదరప్పత్రుండగు వెంకటశాన్త్రియును, బుచ్చిపాత్రకవి మనుమండు సీతారామ శౌస్రీయును కవులే. కాకరపర్తి నృసింహకవి సారంగధర యక్షగాన కర్త యొకండు ఈ వంశమునకు చెందినవాడే. సహ(స్రకంధర రామాయణ కదర్త ముద్దు లక్ష్మీనారాయణ రవీ _— “కాకరపర్తికులాబ్టి ని శాకరు గురు మత్ప్చితృవ్యుజామాత మదు ‘కేకకరు లక్ష్మణాఖ్యు శు భాకరు విద్యానిధిం గృపాంచితు నెంతున్” అని కీర్హించినకాకరపర్హిలక్మణ కవి వీరి కోవకు(జెందిన వాండో రాండో నిర్ధారింపవలసియున్నది. ముఖలింగక్షేత మాహాత్మ్య కర్తయగు కాకరపర్శి కృష్ణకవి తన తం(డ్రియును, సత్యభామాకృష్ణసం వాద (ప్రబంధ కర్తయు నగు కాకరపర్తి తిరుపతిపాతకవినిగూర్చి యిట్లు పేర్కాని యున్నాడు
‘పెదజగ్గరాయనింగారి ‘పెద్దముమారులును, అనకాపన్లి జమిండారులును నగు గొడే సూర్యపకాశరావుగారు (1788-1841) కూడ. గొప్ప సాహిత్య పోషకులు. ఈయన (ప్రసిద్ధ పండితులు పరవస్తు (శ్రీనివాసాచా ర్యుల అం తేవాసి. సంస) ;-ఎతాంద్రములయం దేగాక ఆంగ్లమునందును గొప్ప పాండిత్యము గలవారు. పాళ్చాత్యసీమలలో (ప్రచలితమయిన వాస్తుశాస్త్రము, వృతలతాది దోహదళాస్త్రములు విశేషాభినివేశముతో. బరిశీలించినవారు. ఆంగ్లభాషా
నఘ౦ంటుమర్యాదల ఫా సంస్కృృతాం[ధములకు చక్కని నిఘంటువుసు కూర్పువలసినదని నూర్యప్రకాశరావుగారు తమ యధ్యాసకులగు శ్రీనివాసా చార్యులుగారిని ౯ దేశభా షోద్దారకుండును, శిష్యుండును, పోషకుండును నగు సూర్య(ప్రకాశరావుగారి కోర్కెను మన్నించి నిఘంటుపు నందలి చాలభాగమును పూర్తిచేసి చివరి నాలుగయి. దక్షరములకొజవ యుండ (గా (శ్రీనివాసా చార్యులుగారు మరణించిరి. ఆచార్యులుగారి ప్పుతులు పసివారు. దీనిని పూర్రిచేయు పండితులు కన్చింపసందున మిక్కిలి చింతించుచు 1841లో సూర్యప్రకాశరావుగారు పరమసదించిరి, తదుపరి న భార్యయగు జానకయ్యమ్మగారు తన భర్త తల ‘పెట్టన ఈ యుద్యమమును గొనసా(గింప నిర్ణయించి (శ్రీనివాసాచార్యులవారి కుమారులగు వేంకటరంగాచార్యులుగారికి ని, రామానుజాచార్యులుగారికిని (పాజ్ఞతరా6గా వారిరువురచే నీ నిఘంటువునందలి శేషభాగమును పూలర్తిచేయించిరి. ఇది. “సర్వశళబ్దసంబోధిని అను పేర (పకటితమయినది, ఆంధకవులలో నాధునికుండును, కౌండిన్యసగో [త్రుండును, కృష్టా మండలము ఎల్లమంద(గామ వాస్తవ్యుండును, ఎల్లమంద కోటీశ్వరస్వామి భక్తుండును, జోగయార్య ప్వుతుండును నగు అక్కి నేపల్లి నృసింహకవి రచియించిన ఓఘవతీ పరిణయమను నాలుగాశ్వానముల [ప్రబంధమునకు సూర్యప్రకాశరావుగారు కృతిభర్త. ఈయనకవిని తన సభాభవనమునకు రావించి— ‘మారుమూలల6 గలుగు కఠోరశబ్ది కలిత పొషాణ పాఠములత్ గడలు గొలిపి కబ్బములు సెప్పి యరసిక్టగామణులకు గృతులిదుదు, రవి దాంభికోన్నతులుగాన’ -ా కఘవతీ పరిణయము, 1-29. “పొఠకములతోన6 గదళశీ కమె మాధుర్య సరసపాకము దానన్ మా కొక (ప్రబంధ మిదుమీ (శ్రీకరగుణసాంద్ర నారసింహకవీ౦[దా :” – యైది, 1-80. “సంతతు లెవ్వియు మహి, గృృతి సంతతితో( దూ(గ వఖిలసంతతి యిదియౌొ ‘పంతయు నేర్చున మాకీ సంతతి రహి సంఘటింప్ప సాఖ్యస్టితిగాన్ ఆం పైది, 1-81. అనీ కవితో పలికి కృతిరచనకు. (బేరేపం చినట్లు తెలియుచున్నది. కృతిపతి యగు సూర్యప్రకాశరావుగారు *కవులకు నీవిచెట్టు చెలికొం[డకు నెల్లను జీవ గట్టి
వాంధవులకు ( బటుకొమ్మ వసుఢధామరకోటికి లు గీడ్ పాల (1-17) యని కీర్తింప( బడినా(డు. ఈ (ప్రబంధమునందలి యితివృ త్తము నాలుగయిదు తరములకు సంబం ధించినది, అయోధ్యాధీశ్వరుండును, సూర్యిపంశీయుడును నగు దుక్యోధన మహారాజునకును నర్మదానదికిని జన్మించిన భూ(తురు సుదర్శన. ఈ సుదర్శన అగ్నిదేవుని పరిణయమాడి సుదర్శనుండను పుత్రుని బడయును. సుదర్శనుని కుమారు(డు ఓఘవంతు(6డు. ఓఘవంతుని వూ6ంతురు ఓఘవతి, ఓఘవతి స్వ్యయంవరమునందు తన పితామహు(డగు సుదర్శానుని ఐఠించును. ఆ పిమ్మట ధర్మ దేవతా వరమున ఓఘవతి పవిత్రమగు నొక నదిగా మాజిపోపును, ట్రుపర్జ్ణనము అన్నియు నిందు వరున స్పకుండ వర్పింపం బడినవి. మచ్చునకు ఒండు రెండు పద్యములు. చంద్రో లంభనము నందలి దీ పద్యము : లో సకుటిలపృ త్తిమించి, బుధసంగతి లేక గురు స్వసిద్ధి రా సకలాం (ధృ(పబంధములందలి పడ్కికి టి రకువిలసిల్లి, రాతిచరరార్యము బూనుచు వ్మపయోగులన్ (బకటమతిం గలంచుచు, ససంరగళఠతిం గని నీవు దానప “ _త్వరలన సంచరింతువు గృపామతి6 గాంతువ సొారసాస్యలన్” ఎంంజరీలా1!0, “ఇచ్చరవచ్చు వాని వరియింపవె యంచును బల్కు, నేరిందా మెచ్చర పచ్చవిల్తు నెలమిన్ రతి చూచినరీతి నాతనిన్ బొచ్చెములేక చూచి వలపుల్ పచరించి వరించె( (బేమతో నచ్చపలాక్షి యంత దివి నచ్చుగ నచ్చరలాడి రాదటన్’ —4-120, (గ్రంథాంత పద్యమునందలి శరకవర్ష సూచన ననుసరించి కృతిసమర్చణ కాలము (కీ. శన 1817 అని తేలుచున్నది.
–మీ గబ్బిట దుర్గా ప్రసాద్-27-10-23-ఉయ్యూరు
సరసభారతి ఉయ్యూరు 