లై హరోబా , రాస్ శైలులలోప్రసిద్ధి చెందిన సంప్రదాయ మణిపురి నృత్య కళాకారిణి, ‘’నృత్య రాణి ఉపాధ్యాయి’’,రచయిత్రి  -పద్మశ్రీ ఎలామ్ ఎండిరా దేవి

ఎలామ్ ఎండిరా దేవి, ఒక భారతీయ శాస్త్రీయ నృత్యకారిణి మరియు ఉపాధ్యాయురాలు, మణిపురి శాస్త్రీయ నృత్య రూపంలో, ముఖ్యంగా లై హరోబా మరియు రాస్ శైలులలో ఆమె నైపుణ్యం మరియు పాండిత్యానికి ప్రసిద్ధి చెందింది.  కళ మరియు సంస్కృతి రంగానికి ఆమె చేసిన సేవలకు గాను భారత ప్రభుత్వం 2014లో ఆమెను నాల్గవ అత్యున్నత పౌర పురస్కారం అయిన పద్మశ్రీతో సత్కరించింది.

జీవిత చరిత్ర

లై హరోబా.

మన సాంస్కృతిక మరియు సాంప్రదాయ నృత్యాలలో లోతైన జ్ఞానాన్ని సంపాదించడం ద్వారా పిల్లలను పెంచడానికి వారి పాత్ర, క్రమశిక్షణ మరియు వారి శారీరక దృఢత్వాన్ని కాపాడుకోవడం ద్వారా వారికి క్రమం తప్పకుండా వ్యాయామం రూపంలో నృత్యాలలో శిక్షణ ఇవ్వడం. ఇలా అంటోంది ఎలాం ఎండిరా దేవి

1954 సెప్టెంబర్ 1న ఈశాన్య భారత రాష్ట్రమైన మణిపూర్‌లోని ఇంఫాల్‌లోని ఖ్వై నాగమాపాల్ సింగ్జుబుంగ్ లైరాక్‌లో ఎలాం బిధుమణి సింగ్ మరియు ఎలాం రోసోమణి దేవి దంపతులకు జన్మించిన ఎలాం ఇందిరా దేవి ఎనిమిదేళ్ల వయసులోనే గురు లౌరెంబమ్ అముయైమా సింగ్ ఆధ్వర్యంలో మణిపురి నృత్యం నేర్చుకోవడం ప్రారంభించింది. తరువాత, ఆమె ఆర్. కె. అకేసన, పద్మశ్రీ మైస్నం అముబి సింగ్, థింగ్‌బైజమ్ బాబు సింగ్ మరియు థియం తరుణ్‌కుమార్ సింగ్ వంటి ఉపాధ్యాయుల వద్ద మణిపురి నృత్యం నేర్చుకోవడం ప్రారంభించింది, తర్వాత ఆమె ఇంఫాల్‌లోని జెఎన్ మణిపూర్ డ్యాన్స్ అకాడమీలో డిప్లొమా కోర్సు కోసం చేరింది, అక్కడ ఆమెకు ఆర్. కె. ప్రియగోపాల్ సనా, యుమ్షాన్‌బి మైబి, తంబల్న్‌గౌ, ఎన్‌జి కుమార్ మైబి మరియు హవోబమ్ న్గాంబిల వద్ద నేర్చుకునే అవకాశం లభించింది. ఆమె 1967లో నిత్యా చర్య డిప్లొమా కోర్సులో ఉత్తీర్ణురాలైంది.

అదే సమయంలో, ఆమె తన పాఠ్యాంశాలను కొనసాగించి, 1979లో గువహతి విశ్వవిద్యాలయం నుండి మణిపురి సంస్కృతి మరియు సాహిత్యంలో బి.ఎ. మరియు తరువాత ఎం.ఎ. పట్టా పొందింది. అదే సమయంలో, ఆమె నృత్యంలో కూడా తన చదువును కొనసాగించింది మరియు భారత ప్రభుత్వ సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ నుండి యంగ్ ఆర్టిస్ట్ స్కాలర్‌షిప్ సహాయంతో, 1979లో రాస్‌లో మరియు 1984లో లై హరోబాలో పోస్ట్ గ్రాడ్యుయేట్ డిగ్రీలను పూర్తి చేసింది.

ఎందిరా దేవి 1972లో మీటీలో ఉత్తమ చిత్రంగా జాతీయ చలనచిత్ర అవార్డును గెలుచుకున్న మాతంగి మణిపూర్ అనే చలనచిత్రంలో నటించింది. ఆమె అనేక ప్రాంతీయ, జాతీయ మరియు అంతర్జాతీయ వేదికలలో కూడా ప్రదర్శన ఇచ్చింది. కొన్ని ప్రముఖ అంతర్జాతీయ ప్రదర్శనలు:

దూరదర్శన్ కోసం సోలో ప్రదర్శన – 1990

సోలో ప్రదర్శన – విశ్వ గురు రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్ 150వ జయంతి – 2011

సోలో ప్రదర్శన – 9వ భాగ్యచంద్ర జాతీయ శాస్త్రీయ నృత్య నృత్యోత్సవం – 2011

సోలో ప్రదర్శన – ఇండో-సోవియట్ సాంస్కృతిక స్నేహం, మాస్కో – 1978

సాంప్రదాయ నృత్యం ‘లై హరోబా’ – ఇండియా ఉత్సవం, పారిస్ – 1985

లై హరోబా శాస్త్రీయ నృత్యం – రీ-యూనియన్ ద్వీపం, ఫ్రాన్స్ – ఇండియన్ కౌన్సిల్ ఫర్ కల్చరల్ రిలేషన్స్ (ICCR) – 2010

సోలో ప్రదర్శన – లోకుత్‌షాబ్ ఉత్సవం, న్యూఢిల్లీ – 1988

ఎందిరా దేవి అనేక బ్యాలెట్లు మరియు నృత్య నాటకాలలో కూడా పాల్గొన్నారు.

ఎందిరా దేవి హవోబమ్ మణిగోపాల్ సింగ్‌ను వివాహం చేసుకున్నారు మరియు ఈ దంపతులకు ముగ్గురు కుమారులు మరియు ఇద్దరు కుమార్తెలు ఉన్నారు.

మీటీ సాంప్రదాయ నృత్య బోధనా పాఠశాల మరియు ప్రదర్శన కేంద్రం

మెయిటీ సాంప్రదాయ నృత్య బోధనా పాఠశాల మరియు ప్రదర్శన కేంద్రం

1993లో, ఎండిరా దేవి ఇంఫాల్‌లో మెయిటీ సాంప్రదాయ నృత్య బోధనా పాఠశాల మరియు ప్రదర్శన కేంద్రాన్ని స్థాపించారు మరియు అప్పటి నుండి సంస్థ డైరెక్టర్‌గా ఉన్నారు. ఈ సంస్థ శాస్త్రీయ మరియు సాంప్రదాయ నృత్యాలు మరియు బ్యాలెట్‌లను నేర్చుకునే కేంద్రంగా ఉంది మరియు దీనిని భారత ప్రభుత్వం సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ గుర్తించింది.

పదవులు

ఎందిరా దేవి అనేక ముఖ్యమైన పదవులను నిర్వహించారు, అవి:

సభ్యురాలు – ఈస్ట్ జోన్ కల్చరల్ సెంటర్, కోల్‌కతా – 2009-12

జ్యూరీ సభ్యురాలు – సెంటర్ ఫర్ కల్చరల్ రిసోర్సెస్ అండ్ ట్రైనింగ్,[9] భారత ప్రభుత్వం విద్య మరియు సంస్కృతి కోసం స్పాన్సర్ చేసిన స్వయంప్రతిపత్తి సంస్థ – 1996-2007

సభ్యురాలు – ఆడిషన్ ప్యానెల్ – దూరదర్శన్ గౌహతి – 1998-2000

సభ్యురాలు – అధికారిక ప్రతినిధి బృందం – USSR జానపద ఉత్సవం, కోల్‌కతా – 1987

ఆమె 2009 నుండి UNESCO క్లబ్ అసోసియేషన్ ఆఫ్ ఇండియాలో జీవితకాల సభ్యురాలు మరియు 1989 నుండి ఇంఫాల్‌లోని ఆల్ ఇండియా రేడియోలో మణిపురి నృత్యంపై నిపుణుల వ్యాఖ్యాతగా పనిచేస్తున్నారు. ఆమె 2001 నుండి 2012 వరకు మణిపూర్ విశ్వవిద్యాలయంలోని అకడమిక్ స్టాఫ్ కాలేజీలో యూనివర్సిటీ గ్రాంట్స్ కమిషన్‌కు గెస్ట్ లెక్చరర్‌గా కూడా పనిచేశారు[3][5] మరియు ప్రస్తుతం 1996 నుండి ఇంఫాల్‌లోని జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ మణిపూర్ డ్యాన్స్ అకాడమీ మణిపూర్‌లో సీనియర్ గురువుగా పనిచేస్తున్నారు.

అవార్డులు మరియు గుర్తింపులు

పద్మశ్రీ – భారత ప్రభుత్వం – 2014

ఎక్సలెన్స్ అవార్డు – ప్రపంచ రంగస్థల దినోత్సవం – లఘు నాటకం – 1970

ఉత్తమ నటి అవార్డు – ఆల్ ఇండియా డ్రామా ఫెస్టివల్ – 1971

నృత్య రాణి ఉపాధ్యాయి – కల్చరల్ డ్రామాటిక్ అసోసియేషన్, మోయిరాంగ్ – 1984

జూనియర్ ఫెలోషిప్ – సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ – భారత ప్రభుత్వం – 1990-92

రచనలు

ఎలమ్ ఎండిరా దేవి మణిపురి నృత్యం మరియు సంస్కృతిపై నాలుగు పుస్తకాలను ప్రచురించారు.

ఎలమ్ ఇందిరా దేవి (1998). లై హరోబా వఖల్లోన్ పరింగ్ – లై హరోబాపై ఆలోచనల శ్రేణి.

మైతేయ్ జాగోయిగి చౌరక్పా సక్తమ్ (మణిపురి నృత్యం యొక్క సంగ్రహావలోకనం) – 1998

లై హరోబా అనోయ్ ఈషే – 2001

లై హరోబా అనోయ్ వరోల్ – 2002

లై హరోబా నృత్యాలు (ప్రచురణలో ఉన్నాయి)

లై హరోబా వఖల్లోన్ పరింగ్ (లై-హరోబాపై ఆలోచనల శ్రేణి) 2002లో ఇంఫాల్‌లోని నహరోల్ సాహిత్య ప్రేమి సమితి నుండి బంగారు పతకాన్ని గెలుచుకుంది

ఆమె జాతీయ మరియు అంతర్జాతీయ స్థాయిలో వివిధ సెమినార్లు మరియు సమావేశాలలో అనేక పత్రాన్ని సమర్పించింది , అనేక ఉపన్యాసాలు ఇచ్చింది.

మీ -గబ్బిట దుర్గా ప్రసాద్ -22-6-25-ఉయ్యూరు .