మైసూర్,  దివాన్ ,న్యాయవాది , ,విశ్వేశ్వరయ్య అనుచరుడు , భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్రామీణ విద్యుదీకరణ కార్యక్రమాన్ని అమలు పరచినవాడు,గొప్ప కార్యనిర్వాహకుడు , మైసూరు రాష్ట్ర సర్వతోముఖాభి వృద్ధికి కృషి చేసిన రాజనీతిజ్ఞుడు ,ఇంటలెక్ట్- సర్ మీర్జా ముహమ్మద్ ఇస్మాయిల్

సర్ మీర్జా ముహమ్మద్ ఇస్మాయిల్ అమీన్-ఉల్-ముల్క్ (24 అక్టోబర్ 1883 – 5 జనవరి 1959) ఒక భారతీయ రాజనీతిజ్ఞుడు మరియు పోలీసు అధికారి, అతను మైసూర్, జైపూర్ మరియు హైదరాబాద్‌లకు దివాన్‌గా పనిచేశాడు.

భారతీయ న్యాయవాది మరియు రాజకీయవేత్త సర్ సి.పి. రామస్వామి అయ్యర్ అతన్ని “భారతదేశంలో అత్యంత తెలివైన వ్యక్తులలో ఒకరు”గా భావించారు. అతని చిరకాల స్నేహితుడు సర్ సి.వి. రామన్ ఇలా వ్యాఖ్యానించాడు, “అతని ప్రాప్యత మరియు వ్యక్తిగత ఆకర్షణ అతని జ్ఞానం యొక్క లోతు మరియు మానవ మరియు సాంస్కృతిక విలువల పట్ల అతనికి ఉన్న లోతైన అవగాహనతో కలిసి అతన్ని గొప్ప మరియు అత్యంత విజయవంతమైన నిర్వాహకుడిగా మార్చాయి”.

ప్రారంభ సంవత్సరాలు

మిర్జా ఇస్మాయిల్ 1883 అక్టోబర్ 24న బెంగళూరులో మైసూర్ రాజ్యంలో ఎక్కువ కాలం పనిచేసిన అసిస్టెంట్ డిస్ట్రిక్ట్ కమిషనర్ (ADC) అగా జాన్ మొహమ్మద్ ఖాజిమ్ షిరాజీకి జన్మించారు మరియు పర్షియన్ సంతతికి చెందినవారు.

అతని కుటుంబానికి మైసూర్ ప్యాలెస్‌తో దీర్ఘకాల సంబంధాలు ఉన్నాయి. అతని తాత అఘా అలీ అస్కర్ షిరాజీ రాజ లాయానికి గుర్రాలను సరఫరా చేసేవాడు మరియు రాజ అశ్విక దళానికి శిక్షణ ఇచ్చేవాడు.

ఇస్మాయిల్ స్వయంగా యువరాజ కృష్ణరాజ వడియార్ IV, తరువాత మహారాజా కృష్ణరాజ వడియార్ IV లతో సన్నిహిత స్నేహితులు. ఆయన మరియు యువ యువరాజు చిన్నప్పటి నుంచీ విడదీయరానివారు. సర్ స్టూవర్ట్ ఫ్రేజర్ ఆధ్వర్యంలో రాయల్ ప్రైవేట్ ప్యాలెస్ స్కూల్‌లో క్లాస్‌మేట్స్‌గా మారడానికి ముందే, ఇద్దరు చక్కటి గుర్రపు స్వారీలు చదువుకునేవారు, రాజ్యం కోసం పెద్ద కలలు కన్నారు.

ఇస్మాయిల్ 1904లో బెంగళూరులోని సెయింట్ పాట్రిక్స్ కళాశాల నుండి పట్టభద్రుడయ్యాడు. ఆ తర్వాత వెంటనే, ఆయన మైసూర్‌లో అసిస్టెంట్ సూపరింటెండెంట్ ఆఫ్ పోలీస్ అయ్యాడు.

ప్రీమియర్‌షిప్‌లు

ఇస్మాయిల్ మహారాజా కృష్ణరాజ వడియార్ IVకి ప్రైవేట్ కార్యదర్శి అయ్యాడు; మహారాజా (రాజు) ఆయన పరిపాలనా చతురత మరియు వాటిని అమలు చేసే సామర్థ్యాలపై గొప్ప విశ్వాసం కలిగి ఉన్నాడు. ఈ సమయంలోనే మహారాజు తన ప్రధాన మంత్రి సర్ ఎం. విశ్వేశ్వరయ్యను ఇస్మాయిల్‌కు మార్గదర్శకత్వం చేయమని కోరాడు.

మైసూర్ దివాన్

1926లో, సర్ ఎం. విశ్వేశ్వరయ్య సిఫార్సు మేరకు, మహారాజా కృష్ణరాజ వడియార్ ఆయనను మైసూర్ దివాన్‌గా నియమించాడు.

ప్రాజెక్టులు మరియు చొరవలు

యువరాజ కంఠీరవ నరసింహరాజ వడియార్ చేత నియమించబడిన బెంగళూరు టౌన్ హాల్‌ను ఇస్మాయిల్ రూపొందించారు. భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్రామీణ విద్యుదీకరణ కార్యక్రమాన్ని కూడా ఆయనే అమలు చేశారు.

ఆయన ఒక అత్యున్నత నిర్వాహకుడు మరియు విస్తృత పర్యటనలు చేపట్టడం ద్వారా మరియు ప్రజల మనోవేదనలను వ్యక్తిగతంగా గమనించడం ద్వారా అధికారులకు స్ఫూర్తిదాయకమైన ఉదాహరణగా నిలిచారు. ఆయన పద్నాలుగు సంవత్సరాల సేవలో, మైసూర్ రాజ్యం ప్రైవేట్ మరియు ప్రభుత్వ రంగాలలో పరిశ్రమల రంగంలో గణనీయమైన పురోగతిని సాధించింది. శివమొగ్గలోని చక్కెర కర్మాగారం మరియు బదన్వాల్‌లోని ఖాదీ ఉత్పత్తి కేంద్రం ఆయన కాలంలో స్థాపించబడిన ఇతర పరిశ్రమలు. లండన్‌లో కూడా ఒక వాణిజ్య కమిషనర్‌ను నియమించారు. ఆయన దివాన్‌గా ఉన్న కాలంలో ప్రారంభమైన పరిశ్రమలలో బెంగళూరులోని పింగాణీ కర్మాగారం మరియు గాజు కర్మాగారం ఉన్నాయి; కాగితం, సిమెంట్, ఉక్కు, ఎరువులు, చక్కెర మరియు విద్యుత్ బల్బుల కర్మాగారాలు కూడా స్థాపించబడ్డాయి. ఆయన ప్రధాన మంత్రిత్వంలో స్థాపించబడినవి వైశ్య బ్యాంకు, సిమెంట్ కర్మాగారం, రసాయన మరియు ఎరువుల కర్మాగారం మరియు చక్కెర మిల్లులు.

సాధారణంగా, అతను పెద్దగా మతపరమైన పక్షపాతాలను ప్రదర్శించలేదు, అయితే అతను బెంగళూరులో మసీదును స్థాపించడంలో ఎందుకు కీలక పాత్ర పోషించాడో స్పష్టంగా తెలియదు: 1940లో, భారతదేశంలో మత కలహాలు తీవ్రస్థాయిలో ఉన్నప్పుడు, అతను బెంగళూరులోని కె.ఆర్. మార్కెట్ మరియు టౌన్ హాల్ సమీపంలో జామియా మసీదు మసీదుకు పునాది రాయి వేశాడు.

బెంగళూరు అల్లర్లు

ఇస్మాయిల్ పరిపాలనలో ఎక్కువ భాగం వివిధ రకాల ప్రజా అల్లర్లను అణిచివేయడంలో గడిపారు. భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ నిర్వహించిన ప్రజా ఆందోళనలను ఎదుర్కోవడంలో అతను చాలా గట్టిగా నడవాల్సి వచ్చింది. ఒకవైపు మహాత్మా గాంధీ మరియు జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ వంటి అగ్ర కాంగ్రెస్ నాయకులతో ఆయన మంచి సంబంధాలు కొనసాగించాల్సి వచ్చింది, మరోవైపు మహారాజు ప్రయోజనాలను దృష్టిలో ఉంచుకుని; బెంగళూరులో మత హింస మరియు అశాంతి భయంతో రాష్ట్రంలో కాంగ్రెస్ ఉద్యమాలను అణచివేయడానికి ఆయన చేయగలిగినదంతా చేశారు. 1928లో బెంగళూరులో సుల్తాన్‌పేట గణపతి అలజడుల విషయంలో ఈ భయమే తెరపైకి వచ్చింది, ఈ తిరుగుబాటు కాంగ్రెస్‌కు చాలా కాలంగా ఎదురుచూస్తున్న అవకాశాన్ని సృష్టించింది, చివరికి భ్రమ కలిగించే మైసూర్ రాష్ట్రంలో ఆధిక్యాన్ని పొందింది.

1940లో మహారాజా కృష్ణరాజ వడియార్ IV మరణం తరువాత, ఆయన మహారాజా జయచామరాజ వడియార్ కు దివాన్ గా కొనసాగారు. అయితే, విభేదాల కారణంగా ఆయన 1941లో రాజీనామా చేశారు.

రౌండ్ టేబుల్ సమావేశాలు

మహారాజా దివాన్ గా, ఇస్మాయిల్ రాజ్యానికి ప్రాతినిధ్యం వహించారు మరియు నవంబర్ 1930 నుండి జనవరి 1931 వరకు జరిగిన మూడు రౌండ్ టేబుల్ సమావేశాలకు హాజరయ్యారు.

జైపూర్ ప్రధాన మంత్రి

జైపూర్ లోని మీర్జా ఇస్మాయిల్ రోడ్డుకు ఆయన పేరు పెట్టారు.

1941లో, ఆయన జైపూర్ రాజ్యంలో ప్రధానమంత్రిగా చేరారు. జైపూర్ లోని చాంబర్ ఆఫ్ కామర్స్ ఇస్మాయిల్ ప్రధాన పదవిని “జైపూర్ పారిశ్రామిక యుగం ప్రారంభం”గా నమోదు చేసింది.

1942లో ఆయన జైపూర్ కు వచ్చిన వెంటనే, ఆయన రాజ్యాంగ సంస్కరణలపై ఒక కమిటీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ ప్రయత్నాలు మహారాజా సవాయి మాన్ సింగ్ II ఖ్యాతిని మరియు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ వర్గాలలో ఆయన దర్బార్‌ను గణనీయంగా పెంచాయి. జైపూర్ ప్రధాన రహదారికి ఆయన జ్ఞాపకార్థం మీర్జా ఇస్మాయిల్ రోడ్ అని పేరు పెట్టారు.

ఘనశ్యామ్ దాస్ బిర్లా ఇస్మాయిల్ భార్యకు సన్నిహిత స్నేహితుడు.

ఇస్మాయిల్ తన తల్లి మొదటి బంధువు జీబుందే బేగం షిరాజీని వివాహం చేసుకున్నాడు. ఆమె అతని తల్లి బేగం సనా షిరాజీ సోదరుడు మీర్జా షిరాజీ కుమార్తె. ఆమె బైజ్-ఎ-షకీరా అని పిలువబడే పది సంపుటాల మతపరమైన నౌషాలు (లేదా శ్లోకాలు) ప్రచురించిన కవయిత్రి. ఈ దంపతులకు ముగ్గురు పిల్లలు: ఒక కుమారుడు హుమాయున్ మీర్జా; మరియు ఇద్దరు కుమార్తెలు షా తాజ్ బేగం ఖలీలీ మరియు గౌహర్ తాజ్ బేగం నమాజీ.

ఇస్మాయిల్ కుటుంబంలోని చాలా మంది దేశ సేవలో జీవితాన్ని గడపడానికి ప్రేరణనిచ్చాడు. అతని కుమారుడు హుమాయున్ మీర్జా బంగన్‌పల్లి దివాన్ అయ్యాడు. స్వాతంత్ర్యం తర్వాత, అతను ఢిల్లీకి తిరిగి బదిలీ చేయబడటానికి ముందు కొంతకాలం దౌత్యవేత్తగా పనిచేశాడు. అతను విదేశాంగ మంత్రిత్వ శాఖ యొక్క లేఅవుట్ మరియు పరిపాలనా వ్యవస్థలకు కీలక సలహాదారుగా మారాడు, దీని వలన అతనికి పద్మశ్రీ లభించింది.

షా తాజ్ బేగం నుండి ఇస్మాయిల్ మనవడు అక్బర్ మీర్జా ఖలీలీ, భారత విదేశాంగ సేవలో చేరి, పదవీ విరమణ చేసిన తర్వాత చాలా సంవత్సరాలు భారత ప్రభుత్వానికి మధ్యప్రాచ్య వ్యవహారాలపై సీనియర్ దౌత్యవేత్త మరియు సలహాదారుగా పనిచేశాడు. షా తాజ్ బేగం కుమార్తె అమెనేహ్, ఇస్పాహానీ వంశానికి చెందిన మీర్జా అలీ ఇస్పాహానీని వివాహం చేసుకుంది. అతను మీర్జా అహ్మద్ ఇస్పాహానీ మరియు మీర్జా అబోల్ హసన్ ఇస్పాహానీ ఇద్దరి తమ్ముడు మీర్జా మహమూద్ ఇస్పాహానీ కుమారుడు.

విభజన సమయంలో ఇస్మాయిల్ మేనల్లుళ్ళు భారతదేశం విడిచి వెళ్లి, కుటుంబాన్ని విభజించి పాకిస్తాన్‌కు సేవ చేశారు. ఆఘా షాహి విదేశాంగ మంత్రి అయ్యారు మరియు ఆఘా హిలాలీ సీనియర్ దౌత్యవేత్త.

గౌహర్ తాజ్ నమాజీ నుండి ఇస్మాయిల్ మనవరాలు షకేరెహ్ 1991లో హత్యకు గురయ్యారు. హంతకుడు జీవిత ఖైదు విధించబడ్డాడు.

అతని మునిమనవడు ఫౌద్ మీర్జా ఒక భారతీయ ఒలింపిక్ ఈక్వెస్ట్రియన్.

మరణం

ఇస్మాయిల్ 1959 జనవరి 5న బెంగళూరులోని తన నివాసంలో మరణించారు.

సి. వి. రామన్ ఇస్మాయిల్‌కు నివాళులర్పించారు: “చాలా సంవత్సరాలుగా, మంచి వాతావరణంలోనూ, చెడు వాతావరణంలోనూ, అతను నాకు అత్యంత నిజమైన స్నేహితుడిగా ఉన్నాడు, మద్దతు మరియు సలహా ఇవ్వడానికి ఎల్లప్పుడూ సిద్ధంగా ఉన్నాడు. అతను తన వెనుక ఒక జ్ఞాపకాన్ని వదిలి వెళ్ళాడు, దానిని అతన్ని తెలిసిన వారందరూ విలువైనదిగా మరియు గౌరవంగా గుర్తుంచుకుంటారు.”

మీ -గబ్బిట దుర్గా ప్రసాద్ -28-9-25-ఉయ్యూరు