”జ్ఞాన రస సంగీత కర్మిని  ”అని లలిత సంగీత మధుర వాణి అని ,శ్రవణ పేయ అమేయ రసధుని అని ధ్వని తరంగాల రస రాణి  అంటూ ఆమె మరణ వార్తకు సంగీత వల్లి తల్లడిల్లిందని  కలత చెందారు కానూరి వెంకటేశ్వర రావు .నటుడు ఏ .వి ఎస్ ”సదా వెంకటేశం స్వరామి స్వరామి ”వచన రచనలో ”నా దేశం సంగెత భారత ప్రధానిని కోల్పోయింది .ఏం అనే మాధుర్యాన్ని ,ఎస్ అనే సుస్వరాన్ని ఆమె ఇంటి పేరు గా మార్చుకొంది .మా కోసం మళ్ళీ రా అమ్మా .  నువ్వొస్తే దేవతలంతా వస్తారు .నువ్వు కావాలి నీ పాట కావాలి .అందుకోసం మా మనో శ్వేత పత్రాలపై నూరు కోట్ల చే వ్రాల్లతో దేవతలకు దరఖాస్తు చేసు కుంటాం .నా  దేశం లో వో కాశ్మీరం ,వో స్వర్ణ దేవాలయం ,వో తిరుపతి క్షేత్రం ,వో సుబ్బు లక్ష్మి గాత్రం ”మాత్రమే వున్నాయని ఆమెకు భారతీయులకు వున్న సంగీత స్మరణీయ  వైభవ సత్ సంబంధాన్ని స్పష్టంగా తన శైలి లో చెప్పారు ఏ ,వి ఎస్ .
                 ”నిద్ర లేచిన దేవుడు సైతం –తలచుకొనే తొలి నామం ఏం .ఎస్ అని ,ఇప్పుడు కచ్చేరీలలో ”కల్యాణి ”విన్పించటం లేదని ,హృదయ లిపి లో ఒక గీతం శోక మూర్చనలు పోతూ తాళం వేస్తోందని ”తొలి నామం ”లో ఈత కోట సుబ్బా రావు బాధా తప్త హృదయం తో ఆవేదన చెందారు .మొహమ్మద్ ఖాదర్ ఖాన్ ”పునరపి  జననం  పునరపి మరణం –పదే పదే పాడే నీ పాట కోసం నువ్వు మళ్ళీ వెంటనే రావాలని        ఆశిస్తూ       ఆకాంక్షిస్తూ   శోకిస్తున్నాం తల్లీ ”అని ఆమెను పునః జన్మించమని  వేడు కొన్నారు         .స్వరాలమ్మ అని ఎల్ కే సుధాకర్   ఆంటే అమరగాన సరస్వతి అని ఏం వి అప్పారావు అన్నారు యి రఘు ”మల్లె పూలు ,మట్టి గాజులు  ”కవితలో ఆమెకు అవే ఇష్టమని ,అసలైన మట్టి మనిషని మెచ్చారు ,.కవి ,రచయిత నట దర్శకుడు భరణి ”ఆమె భారత ధాత్రి గౌరవ పతాకాన్ని –భూగోళం మీద పాతిన త్రివర్ణ గాత్రి –ఆమె సాక్షాత్తు వర వీణా మృదు పాణి ” అని సంగీత స్వరార్చనతో ఘన నివాళు లిచ్చారు . ”ఆమె పాటలపూదోట  లో   పూచిన ముకుందమాల -నిత్య నూతనం గా గుబాలిస్తుందని  భక్తి కుముద మాల వేసారు . ”పాటల పాల వెల్లి ” లో ప్రముఖ కవి శిఖామణి . .”సాధన చేసి చేసి -పరమపద సోపానానికి –చివరికి —గొంతునే సాధనం గా మలచుకున్దామే ”  అంటూ ఆమె పాట ఆపాత మధురం -అజరామరం -వెన్నెల కోయిల మల్లె పూవు  పసిపిల్లల నవ్వు ఉన్నంత కాలమ్ అని మురిసి పోయారు అక్షర మణి నీరాజనమందించారు శిఖా మణి .ప్రఖ్యాత సితార్ విద్వాంశుడు రవి శంకర్ తనకు తెలిసిన ఆమెను స్మరిస్తూ అహంభావం లేనిదని ,వినయ విధేయతలు ఆమె ఆభారణాలని .సంగీతాన్ని ఆమె లాగా ఆధ్యాత్మిక స్థితి కి తీసుకు వెళ్ళ గలిగిన సంగీతజ్ఞుడు తనకు ఇంత వరకు తారస పడ లేదని ,ఆమె దైవత్వం మూర్తీభవించిన సంగీత విద్వన్మని అన్నారు .భర్త  చేసే  దాన ధర్మాలను చూసి ఆయన్ను సదా” గివం” –ఆంటే ఎప్పుడూ ఏదో ఒకటి అవతలి వారికి ఇచ్చే వాడు అనే వారట సరదాగా .  .అమెది అన్ని శైలుల కంటే అతీత మైనదని గళం నిజంగా అద్వితీయమిందని ,చాలా లోతు గా పరిశుద్ధమైన భావోద్వేగం తో నిండి ఉంటుందని నిండు మనసుతో స్మృత్యంజలి ఘటించారు రవిశంకర్ నిజం గానే ఆయన సంగీత పండిట్ కదా .

                                 ఇవి కాక బాల మురళి ,జేసుదాస్ ,పట్టమ్మాళ్ ,సుశీల ,వైజయంతి మాల మున్నగు వారంతా ”ఆ గానం మధురామృతం ” అని మనస్ఫూర్తి గా జే జే లంద జేశారు .చివరలో ఆమె జీవితం లోని వివిధ ఘట్టాలను ”మైలు రాళ్ళు ” గా నిలిపారు ..       ఏం .ఎస్ అంత    అందంగా     ఆమె గాత్రమంత  పరిశుద్ధం గా           ,ఆమె గానం అంత       పవిత్రం   గా  ,,,ఈ స్మృతి గీతాలను  ఆంటే elegy  , లను  ఘన నివాళిగా ఆమెకు అందజేసిన ”లకుమ ;;గారిని మన సార అభినందిస్తున్నాను . .మన జాతి మణి దీపాలై ,మనల్ని సంస్కృతీ సుసంపంనులను చేసిన మహాను భావు లందరికి ఇలాంటి నీరాజనాలు మనం అందించాలి ..లకుమకు సహకరించిన వారందరినీఅభినందిస్తున్నాను     ఇది నిజం గా  అందరు గళం కలిపిన’ ‘ స్మృతి స్వరమే ” .

                                                                                                                         మీ

                                                                                                                    గబ్బిట దుర్గా ప్రసాద్