మహాత్ముని వైద్యుడు,గుజరాత్ మొదటి ముఖ్యమంత్రి ,ఇంగ్లాండ్ లో భారత హై కమీషనర్ ,ఢిల్లీ లో A.I.M.S.స్థాపనకు కృషి చేసిన –శ్రీ జీవరాజ్ మెహతా

జీవరాజ్ నారాయణ్ మెహతా (29 ఆగష్టు 1887 – 7 నవంబర్ 1978) ఒక భారతీయ రాజకీయ నాయకుడు మరియు గుజరాత్ మొదటి ముఖ్యమంత్రి. అతను పూర్వ బరోడా రాష్ట్రానికి మొదటి “దివాన్” (ప్రధాని)గా మరియు 1963 నుండి 1966 వరకు యునైటెడ్ కింగ్‌డమ్‌లో భారతీయ హైకమీషనర్‌గా కూడా పనిచేశాడు.

జీవితం తొలి దశలో

జీవరాజ్ నారాయణ్ మెహతా 29 ఆగస్టు 1887న బొంబాయి ప్రెసిడెన్సీలోని కపోల్ బనియా కులం అమ్రేలిలో నారాయణ్ మరియు జమక్‌బెన్ మెహతా దంపతులకు జన్మించారు. అతను మనుభాయ్ మెహతా అల్లుడు, అప్పటి బరోడా రాష్ట్ర దీవాన్. అతని చిన్నవయస్సులోనే, అమ్రేలిలోని సివిల్ సర్జన్ అయిన డా. ఎడుల్జీ రుస్తోమ్‌జీ దాదాచంద్జీ అతనిని మెడిసిన్ తీసుకోవడానికి ప్రేరేపించారు. బ్రిటీష్ IMS అధికారులు నిర్వహించిన కఠినమైన వ్రాత పరీక్ష మరియు సమగ్ర వైవా వోస్ పరీక్షలో ఉత్తీర్ణత సాధించిన తర్వాత అతను గ్రాంట్ మెడికల్ కాలేజీ మరియు బొంబాయిలోని సర్ J. J. హాస్పిటల్‌లో అడ్మిషన్ పొందాడుమెహతా వైద్య విద్యను సేథ్ VM కపోల్ బోర్డింగ్ ట్రస్ట్ స్పాన్సర్ చేసింది. అతను తన మొదటి లైసెన్షియేట్ ఇన్ మెడిసిన్ అండ్ సర్జరీ (MBBSకి సమానం) పరీక్షలో అగ్రస్థానంలో నిలిచాడు. అతని చివరి సంవత్సరంలో, అతను తన బ్యాచ్‌కి తెరిచిన ఎనిమిది బహుమతులలో ఏడింటిని గెలుచుకున్నాడు మరియు ఎనిమిదో బహుమతిని తన హాస్టల్ రూమ్‌మేట్ కాశీనాథ్ దీక్షిత్‌తో పంచుకున్నాడు.

తరువాత, లండన్‌లో పోస్ట్ గ్రాడ్యుయేట్ చదువుల కోసం అతను విద్యార్థి రుణం కోసం టాటా ఎడ్యుకేషన్ ఫౌండేషన్‌కి దరఖాస్తు చేసుకున్నాడు మరియు ఈ ప్రతిష్టాత్మక ఫెలోషిప్ కోసం దరఖాస్తు చేసుకున్న అనేక మంది తెలివైన విద్యార్థుల నుండి ఇద్దరు విద్యార్థులలో ఒకరిగా ఎంపికయ్యాడు. జీవరాజ్ మెహతా 1909 నుండి 1915 వరకు లండన్‌లో నివసించారు. అతను లండన్‌లోని ఇండియన్ స్టూడెంట్స్ అసోసియేషన్ అధ్యక్షుడిగా ఉన్నాడు, అక్కడ అతను మెడిసిన్ చదివాడు మరియు అక్కడ తన FRCS చేసాడు. అతను 1914లో తన MD పరీక్షలలో విశ్వవిద్యాలయ బంగారు పతకాన్ని గెలుచుకున్నాడు. తరువాత, అతను లండన్‌లోని రాయల్ కాలేజ్ ఆఫ్ ఫిజిషియన్స్‌లో సభ్యుడు అయ్యాడు.

భారతదేశానికి తిరిగి వచ్చిన తర్వాత మరియు స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో చేరిన తర్వాత మెహతా కొంతకాలం మహాత్మా గాంధీకి వ్యక్తిగత వైద్యుడిగా ఉన్నారు.

గాంధీ సత్యాగ్రహ ఉద్యమంలో మెహతాను బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం రెండుసార్లు (1938 మరియు 1942) నిర్బంధించింది. 1947లో స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తర్వాత, అతను వివిధ ప్రభుత్వ కార్యాలయాలను నిర్వహించాడు. అతను స్వేచ్చ భారతదేశంలోని పూర్వ బరోడా రాష్ట్రానికి మొదటి “దివాన్” (ప్రధానమంత్రి)గా 4 సెప్టెంబర్ 1948న ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు,[3] ఆరోగ్య సేవల డైరెక్టర్ జనరల్[4] మరియు కేంద్ర ప్రభుత్వంలో ఆరోగ్య మంత్రిత్వ శాఖ కార్యదర్శిగా ఉన్నారు. విభజన కాలం, అప్పటి బొంబాయి రాష్ట్రానికి ప్రజాపనులు, ఆర్థిక, పరిశ్రమలు మరియు నిషేధాల మంత్రి.

ముఖ్యమంత్రి

మెహతా కొత్తగా ఏర్పడిన గుజరాత్ రాష్ట్రానికి ఏప్రిల్ 1960 నుండి సెప్టెంబరు 1963 వరకు మొదటి ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నారు. తరువాత అతను 1963 నుండి 1966 వరకు యునైటెడ్ కింగ్‌డమ్‌కు భారతీయ హైకమిషనర్‌గా కూడా పనిచేశాడు.

భారతదేశంలో వైద్య విద్యకు సహకారం

మెహతా సేథ్ గోర్ధందాస్ సుందర్‌దాస్ మెడికల్ కాలేజీ మరియు ముంబైలోని కింగ్ ఎడ్వర్డ్ VII మెమోరియల్ హాస్పిటల్ స్థాపకుడు. అతను 17 సంవత్సరాల కాలంలో (1925-1942) ఈ సంస్థలలో మొదటి డీన్‌గా పనిచేశాడు.

1930లలో, మెహతా వైద్య విద్యలో పరిశోధన యొక్క ప్రాథమిక ప్రాముఖ్యతను అంచనా వేశారు. డీన్‌గా, అతను ఇన్‌స్టిట్యూట్‌కు తగిన నిధులను పొందేందుకు అనేక ప్రయత్నాలు చేశాడు. డా. కాలేజీ రీసెర్చ్ కార్పస్‌కు ఆర్థిక విరాళాల కోసం అతను చేసిన విజ్ఞప్తికి P. C. భరుచా, M. D. D. గిల్డర్, N. A. పురందరే మరియు R. N. కూపర్ అధికంగా స్పందించారు. అయితే, ఇండియన్ రీసెర్చ్ ఫండ్ అసోసియేషన్‌కి ఇలాంటి అభ్యర్థనలు ఏమీ లేవు. అప్పుడు డాక్టర్ జీవరాజ్ సర్ వాల్టర్ మోర్లీ ఫ్లెచర్‌ని విందుకు హాజరయ్యేందుకు బొంబాయికి వచ్చినప్పుడు KEM ఆసుపత్రిని సందర్శించమని ఒప్పించారు. అతను అతనికి జరుగుతున్న మెచ్చుకోదగిన పరిశోధనను చూపించాడు మరియు అటువంటి పరిశోధనా కార్యక్రమానికి ప్రభుత్వ మద్దతు యొక్క తీవ్రమైన అవసరాన్ని సర్ వాల్టర్‌పై ఆకట్టుకున్నాడు. ఫలితంగా అదే ప్రాజెక్టులకు ఇండియన్ రీసెర్చ్ ఫండ్ అసోసియేషన్ ద్వారా ప్రభుత్వం కొన్ని వారాల్లో నిధులు మంజూరు చేసింది.

డెహ్రాడూన్‌లో సెంట్రల్ మెడికల్ రీసెర్చ్ ఇన్‌స్టిట్యూట్‌ను ఏర్పాటు చేయాలని ప్రభుత్వం ఆలోచిస్తున్నప్పుడు, మెహతా ఇతర వైద్య ప్రముఖులైన నీల్‌రతన్ సర్కార్ మరియు డాక్టర్. బి. సి. రాయ్ ఢిల్లీ మెట్రోపాలిటన్ సిటీ కేసును బలంగా ముందుకు తెచ్చారు. వారి ప్రతిపాదనను ప్రభుత్వం ఆమోదించింది మరియు ఫలితంగా ఢిల్లీలోని ఆల్ ఇండియా ఇన్‌స్టిట్యూట్ ఆఫ్ మెడికల్ సైన్సెస్ (AIIMS) వచ్చింది. పూనా (ప్రస్తుతం పూణే), అహ్మదాబాద్, నాగ్‌పూర్ మరియు ఔరంగాబాద్‌లలో వైద్య కళాశాలలు మరియు ఆసుపత్రుల ప్రణాళికలో కూడా ఆయన పాలుపంచుకున్నారు. ముంబైలోని టోపీవాలా నాయర్ మున్సిపల్ హాస్పిటల్, లోకమాన్య తిలక్ మున్సిపల్ హాస్పిటల్ మరియు డాక్టర్ బాలాభాయ్ నానావతి హాస్పిటల్ స్థాపనలో కీలక పాత్ర పోషించారు. అతను మూడుసార్లు ఆల్ ఇండియా మెడికల్ కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడిగా మరియు ఇండియన్ మెడికల్ అసోసియేషన్ అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యాడు.

మెహతా తన 91వ ఏట 7 నవంబర్ 1978న మరణించాడు. [citation needed] 1920లలో హంసభాన్‌తో అతని వివాహం ఒక “తేలికపాటి సంచలనం”గా వర్ణించిన చరిత్రకారుడు జాన్ R. వుడ్ వర్ణించాడు, ఎందుకంటే అది కులాల మధ్య కలయిక, మెహతా ఉండటం. బనియా కమ్యూనిటీ మరియు అతని భార్య ఒక ప్రముఖ నాగర్ బ్రాహ్మణ కుటుంబం నుండి వచ్చారు.

మీ- గబ్బిట దుర్గా ప్రసాద్ -28-7-24-ఉయ్యూరు .