జవహర్‌లాల్‌ నెహ్రూని అభిమానించని వారు వుంటారా? ఉంటారని గత కొన్ని దశాబ్దాలుగా చోటుచేసుకొంటున్న పరిణామాలు స్పష్టం చేస్తున్నాయి. నెహ్రూ వ్యక్తిత్వం, విధానాలపై అడ్డూ, అదుపూ లేని విమర్శలు ఇప్పుడు పరాకాష్ఠ నందుకొంటున్నాయి. యావజ్జీవితమూ దేశ సేవకు అంకితం చేసిన ఆ మహోన్నతుడితో పోల్చదగిన వారు అరుదు. జీవితకాలంలో ఆబాలగోపాలంచే ఎంతగా ప్రేమాదరాలు పొందారో అంతగా ఇప్పుడు ఆయన అపనిందలు ఎదుర్కొంటున్నారు. స్వతంత్ర భారత ప్రథమ ప్రధానిని అప్రతిష్ఠ పాలుచేసే ప్రచారోద్యమ ఉధృతి పెరుగుతుందేగానీ తగ్గడం లేదు. నిజమే, నెహ్రూ గుణనిధి కాదు. సామాన్యులు, అసామాన్యులు అందరివలే ఆయనా తప్పులు చేసారు. కొన్నిసార్లు మహా ఘోరమైన తప్పులు చేశారు. ముఖ్యంగా చైనా విషయంలో చాలా పొరపడ్డారు. నెహ్రూ చేసిన తప్పులను తీవ్రంగా విమర్శించాల్సిందే.
అయితే స్వతంత్ర భారతదేశంలో అపమార్గం పట్టిన, అపసవ్యంగా జరిగిన ప్రతిదానికీ నెహ్రూను బాధ్యుడినిచేస్తూ ఆయన స్మృతిని కించపరచడానికి ఎడతెగని ప్రయత్నం చేయడం గర్హనీయం కాదా? అంగీకార యోగ్యంకాని ఈ దూషణోద్యమం వెనుక రెండు ప్రధాన శక్తులున్నాయి. మొదటి బృందంలోని వారు అమాయకులని చెప్పాలి. వీరిలో అత్యధికులు నెహ్రూ మరణాంతరం జన్మించిన వారు. స్వేచ్ఛావిపణిని, ప్రపంచీకరణను విశ్వసించేవారు. వలసపాలన నుంచి విముక్తమైన మరుక్షణంనుంచీ స్వేచ్ఛా వాణిజ్య విధానాలను అనుసరించనందుకు నెహ్రూను తప్పుపట్టే వీరికి స్వాతంత్య్రం వచ్చినప్పుడు మన దేశం ఎలా ఉండేదన్న విషయమై అవగాహన లేనివారు. రాజకీయంగా, ఆర్థికంగా, మరెన్నో విధాల భారత్‌ను అభ్యుదయ పథంలోకి నడిపించడంలో నెహ్రూ కృషి గురించి తెలియని తరమిది.
నెహ్రూని విమర్శించే రెండో బృందం వారు మొదటి వారికంటే మరింత ద్వేషపూరితంగా, పెడరసంగా వ్యవహరించ డంలో సుప్రసిద్ధులు. కరడు గట్టిన హిందూత్వ వాదులు ఈ బృందంలో అత్యధికంగా ఉన్నారు. నెహ్రూ లౌకికవాద సంస్కృతిని రూపుమాపడానికి వీరు ఎంతగా కష్టపడినప్పటికీ సఫలంకాలేకపోతున్నారు. ఈ వైఫల్యం వీరిని మరింతగా నెహ్రూ ద్వేషులుగా చేస్తోంది. భారతీయ జనతా పార్టీ సొంతంగా, స్పష్టమైన మెజారిటీతో అధికారంలోకి రావడంతో హిందూత్వ తీవ్రవాదులు మరింతగా చెలరేగిపోతున్నారు. రెచ్చగొట్టే వ్యాఖ్యలు, మతసామరస్యాన్ని దెబ్బతీసి ప్రజల మధ్య చీలికలు సృష్టించే ప్రకటనలు నిర్భయంగా చేస్తున్నారు. వారిని నిలువరించేవారు ఎవరూ కన్పించడం లేదు.

ఈ నేపథ్యంలో మనం జవహర్‌లాల్‌ నెహ్రూ 125వ జయంత్యుత్సవాన్ని జరుపుకోబోతున్నాం. ఈ శుభ సందర్భంలో నెహ్రూ సమున్నత వ్యక్తిత్వం (ఆయన చేసిన తప్పులతో సహా) గురించి సర్వత్రా చర్చలు జరగకుండా ఎలా ఉంటాయి? జరుగుతున్నాయి కూడా. ఈ చర్చల ద్వారా, దేశ జనాభాలో మూడింట రెండు వంతులుగా ఉన్న 35 ఏళ్ళ వయస్సు లోపు యువజనులకు ఆ ఉదాత్త చరిత్ర నిర్మాత గురించి వాస్తవాలు తెలుసుకునే అవకాశం లభిస్తోంది. ఇది మాలాంటి వారికి ఎంతైనా సంతోషకరమైన విషయం. ఇప్పటికే పత్రికలు, టీవీల్లో జరిగిన చర్చల సారాంశాన్ని క్లుప్తంగా చెబుతాను. నెహ్రూ గురించి చాలా విమర్శలు చేశారు. వాటిలో కొన్నిటిని ఒప్పుకోక తప్పదు. అయితే చాలా విషయాలపై ఏకాభిప్రాయం ఉన్నది. మనకాలంలో మహాత్మా గాంధీ తరువాత ద్వితీయ మహోన్నత భారతీయుడు జవహర్‌లాల్‌ నెహ్రూ అనే విషయమై అందరూ ఏకీభవించడం వాటిలో చాలా ముఖ్యమైనది.
స్వాతంత్ర్యోద్యమ కాలంలో మహోన్నతులైన నాయకులు ఇంకా పలువురు ఉన్నారు. వారందరూ మహాత్మాగాంధీ మార్గదర్శకత్వంలో దేశానికి సమర్థమైన నాయకత్వాన్ని సమకూర్చారు. వల్లభ్‌భాయ్‌ పటేల్‌, మౌలానా ఆజాద్‌, రాజాజీగా చిరస్మరణీయుడైన సి.రాజగోపాలాచారి తదితరులు వారిలో కొందరు. అయితే పటేల్‌ మినహా వీరిలో ఎవరూ నెహ్రూతో సమస్థాయి నేతలు కాదు. నిజానికి 1947 ఆగస్టు నుంచి 1950 డిసెంబర్‌ వరకు భారత్‌ను ‘పండిట్‌జీ’, ‘సర్దార్‌’గా ప్రజలు గౌరవించిన ఈ నాయకులిరువురూ పరిపాలించారనడం సత్యదూరం కాదు. అయితే దృక్పథం, భావజాలం, చివరకు పనిచేసే తీరుతెన్నుల్లో కూడా పరస్పరం పూర్తిగా భిన్నమైన వారు. తరచు తగాదా పడేవారు. కొన్నిసార్లు పరిపాలనకు సంబంధించిన అప్రాధాన్య అంశాలపై కూడా వారు విభేదించే వారు. అయితే దేశ సేవలో ఇరువురూ ఒకటై నిలిచేవారు. సరే, ఒక మౌలిక అంశానికి వస్తాను. మహాత్ముడు భారతదేశ విమోచకుడు. స్వతంత్ర భారతదేశ ఆధునికీకరణ కర్త నెహ్రూ. భారతదేశపు లౌకిక, సామ్యవాద ప్రజాస్వామ్య వ్యవస్థ సంస్థాపకుడు. శాస్త్ర సాంకేతికరంగాల అభివృద్ధికి పునాదులు వేసిన దార్శనికుడు నెహ్రూ. నెహ్రూ ఆర్థిక విధానాలు తీవ్ర విమర్శలకు గురవుతున్నాయి. అది చాలా విస్తృతమైన, ప్రత్యేకంగా చర్చించవల్సిన అంశం. అయితే ఆర్థిక రంగంలో నెహ్రూ సాధించిన విజయానికి నిదర్శనంగా ఇక్కడ ఒక ముఖ్యమైన విషయాన్ని ప్రస్తావిస్తాను. బ్రిటిష్‌ వలసపాలనలో 1857 నుంచి 1947 వరకు భారతదేశపు వార్షిక వృద్ధిరేటు 0.7 శాతం మాత్రమే. నెహ్రూ తన పదిహేడేళ్ళ పరిపాలనలో మొదటి నుంచి చివరి వరకు ఆ వృద్ధిరేటును 3 శాతానికి పెంచారు. ప్రధానమంత్రి పదవిలో నెహ్రూవారసులు మరింత అధిక వృద్ధిరేటును సాధించడంలో విఫలమైతే, అందుకు ఆయన్ని తప్పుపట్టకూడదు.
(ఆంధ్రజ్యోతికి ప్రత్యేకం)